भ्रमिष्टपणा - Delusional Disorder in Marathi

भ्रमिष्टपणा काय आहे?

भ्रमिष्टपणा, एक प्रकारचा मनोविकार, एक गंभीर मानसिक आजार आहे, ज्यात असामान्य विश्वासांमध्ये विलक्षण विश्वास असतो. हा विकार असलेली व्यक्ती असत्य कल्पना खऱ्या असल्याचे मानते आणि अनुभवात्मक पुराव्याला पूर्णपणे दुर्लक्ष करते. त्याला पूर्वी पॅरानॉइड डिसऑर्डर म्हणून संदर्भित करत असत.

याची मुख्य चिन्हे आणि लक्षणे काय आहेत?

सर्वात सामान्य लक्षण म्हणजे गैर-विचित्र भ्रम असणे.

इतर लक्षणांमध्ये यांचा समावेश होतो:

• मन:स्थितीत असामान्य बदल.
• सामान्य क्रियाकलापांमध्ये एखादी व्यक्ती अस्वस्थ किंवा कधीकधी नाराज असल्याचे दिसून येते.
• निराधार भ्रम आणि असलेल्या भ्रमविषयी अस्वस्थ वर्तन.
• असंगठित विचार प्रक्रिया.
• विकृत तर्कशास्त्र.
• सहसा महत्त्वपूर्ण घटना आणि सभोवतालच्या संबंधात स्वत:च्या संदर्भांची वाढलेली तीव्रता.

याची मुख्य कारणं काय आहेत?

मुख्य कारक घटकांमध्ये खालील बाबींचा समावेश होतो:

• आनुवंशिक घटकः असे आढळून आले आहे की एखाद्या कुटुंबातील सदस्याला काही मानसिक विकार असेल किंवा स्किझोफ्रेनिया मुळे पीडित असेल तर भ्रमिष्टपणा होण्याची शक्यता जास्त असते.
• जैविक घटक: चेता संस्थतील रसायनांमध्ये असंतुलन.
• पर्यावरणीय किंवा मानसिक घटक: आघात किंवा तणावाचा इतिहास, मद्यपान किंवा ड्रग्सचा गैरवापर.
• बधिर लोक सामान्यत: भ्रमिष्टपणाने पीडित असल्याचे मानले जाते. दृष्टिहीन दोष किंवा इतर आजार आणि स्थलांतरितांसोबत समाजापासून एकट्या पडलेल्या लोकांना देखील भ्रमिष्टपणाचा धोका अत्याधिक असतो.

याचे निदान आणि उपचार कसे केले जातात?

इतर मानसिक विकारांप्रमाणे, भ्रमिष्टपणासाठी कोणतीही विशिष्ट निदान पद्धत नाही.

• निदानासाठी योग्य वैद्यकीय इतिहास आणि क्लिनिकल परीक्षण आवश्यक आहेत.
• निदानात रेडियोग्राफिक तपासणीसह न्यूरोलॉजिकल तपासणी मदत करते.
• भ्रमिष्टपणाचा शोध आणि निर्धारण करण्यासाठी इलेक्ट्रोएन्सेफालोग्राफी खूप उपयुक्त आहे.

भ्रमिष्टपणाचा उपचार करण्यासाठी औषधे आणि मनोवैज्ञानिक उपचारांचे मिश्रण आवश्यक आहे.

• औषधांमध्ये अंतर्भूत होतात: अँटिसायकोटिक्स, अँटिडिप्रेसंट्स  आणि  ट्रॅन्क्विलायझर्स.
• गंभीर प्रकरणांमध्ये हॉस्पिटलमध्ये वास्तव्य आणि काळजी घेणे आवश्यक असू शकते.

मनोचिकित्सा रुग्णाच्या बोधात्मक आणि वर्तनात्मक थेरपीसह वैयक्तिक आणि कौटुंबिक थेरपीचे मिश्रण असते.

वैयक्तिक थेरपी विकृत, अवास्तविक विचार प्रक्रिया संबोधित करते आणि त्याला सुधारण्यास मदत करते.

कौटुंबिक थेरपीमुळे कुटुंबातील सदस्यांना भ्रमिष्टपणा असलेल्या व्यक्तीशी सुयोग्य व्यवहार करण्यास सक्षम केले जाते.

बोधात्मक-वर्तनात्मक थेरपी ही एक मनोवैज्ञानिक हस्तक्षेप आहे जी एखाद्या व्यक्तीचे विचार आणि वर्तन बदलते किंवा बदलण्यास मदत करते.

1. Stein Opjordsmoen et al. Delusional Disorder as a Partial Psychosis. Schizophr Bull. 2014 Mar; 40(2): 244–247. PMID: 24421383
2. Cleveland Clinic. [Internet]. Cleveland, Ohio. Delusional Disorder: Management and Treatment
3. Alistair Munro. Delusional Disorder: Paranoia and Related Illnesses. Cambridge University Press, 1999. 261 pages
4. National Health Service [Internet]. UK; Cognitive behavioural therapy (CBT)
5. Chandra Kiran, Suprakash Chaudhury. Understanding delusions. Ind Psychiatry J. 2009 Jan-Jun; 18(1): 3–18. PMID: 21234155