अर्जुन झाडाच्या सालीचे फायदे, वापर आणि सहप्रभाव - Arjuna (Terminalia) Tree Bark Benefits, Uses and Side effects in Marathi

आयुर्वेदिक वैद्य मायोकार्डिअल संक्रमण, कॉरॉनरी हृदयरोग आणि इस्कॅलिक झटक्यांसारख्या कार्डिओव्हॅस्कुलर परिस्थितींवरील उपचारासाठी अर्जुन झाडाच्या सालीच्या पुडाचा सल्ला देतात. ते न केवळ धोका कमी करण्यात सहायक असते, तर नियमित घेतल्याने सर्वांगीण हृदयारोग्य आणि कार्य सुधारण्यात मदत करू शकते.

हृदय निकामी पडणे आणि हृदयसंबंधी रोगांना हाताळण्यात अर्जुन झाडाच्या सालीची कार्यक्षमतेची चाचणी करण्यासाठी अनेक प्राणिसंबंधी आणि वैद्यकीय अभ्यास करण्यात आलेले आहेत. अभ्यास सुचवतात की अर्जुन झाडाच्या सालीमध्ये अनेक सक्रिय जीवशास्त्रीय यौगिके असतात, ज्यामध्ये फ्लॅव्हॅनॉयड, टॅनिन आणि खनिजे एकत्र येऊन या झाडाला हृदयाला सर्वोत्तम उपलब्ध सुरक्षा देणारे बनवतात.

वैद्यकीय अभ्यासामध्ये, 10 हृदयरोग्यांना अर्जुन झाडाच्या सालीच्या पुडासह पारंपरिक औषधे तीन महिन्याच्या काळावधीसाठी दिले गेले, जिथे एका नियंत्रण गटाला केवळ हृदयसुरक्षा आणि उपचारक औषधे दिली गेली. 3 महिन्यांच्या काळावधीनंतर, असे आढळले की अर्जुनच्या सालीचे पूड दिलेल्या गटाच्या हृदयरोगामध्ये लक्षणीय सुधार दिसले, जे विशेष करून लेफ्ट वेंट्रिकल ( हृदयाचे भाग) बळकट करणारे होते.

अजून एका अभ्यासामध्ये, अर्जुन साल आणि अश्वगंधा कॅप्स्युल 8 आठवड्यांच्या काळावधीसाठी  40 निरोगी लोकांच्या गटाला दिले गेले. 8 आठवड्यानंतर हे पाहिले गेले की अश्वगंधेमुळे सामान्य हृदय अशक्तता कमी झाली, तर अर्जुनाची साल कार्डिओव्हॅस्कुलर क्षमता सुधारण्यात प्रभावी होती. तसेच, अर्जुनाची साल उत्कृष्ट एंटीऑक्सिडेंट आणि दाहशामक आहे, जी हृदयाचे तंतूंवरील तणाव कमी करते आणि हृदयाच्या स्नायूंशी संबंधित कोणतेही वय किंवा जीवनशैलीसंबंधी ह्रासाची गती मंदावते. तरीही, तुमच्यासाठी अर्जुन सालीच्या पुडाची योग्य मात्रा जाणून घेण्यासाठी आयुर्वेदिक वैद्याशी बोलण्याचा सल्ला दिला जाईल.

 (अधिक वाचा: हृदयरोगाचे प्रकार व कारणे)

अर्जुन झाडीच्या सालीच्य हायपोलिपिडेमिक (कॉलेस्टरॉल कमी करणारे) गुणधर्म चाचणी करण्यासाठी अनेक चाचण्या करण्यात आलेल्या आहेत. प्राणिजनित आणि वैद्यकीय अभ्यास पुष्टी करतात की अर्जुन झाडीचे साल शरिरातील लिपिड (वसा) प्रोफाइल संतुलित करण्यासाठी एक उत्कृष्ट पदार्थ आहे.

एका अभ्यासामध्ये, कॉरॉनरी हृदयरोग असलेल्या 21 लोकांना 1ग्रॅम अर्जुन सालीचे पूड दुधासह 4 महिन्याच्या काळावधीसाठी दिले गेले आणि असे आढळले की अर्जुन साल देण्याचे शरिरातील लिपिड घटक राखून ठेवण्यात सकारात्मक प्रभाव होते.

पुढील अभ्यास सुचवतात की अर्जुन साल एलडीएल (खराब कॉलेस्टरॉल) चे प्रमाण कमी करते, जे एथेरोस्क्लेरोसिस ( रक्तनलिकांमध्ये वसा जमा होणें) आणि कार्डिओव्हॅस्कुलर रोग उदा. स्ट्रोक आणि हृदयाघाता चा धोका कमी करतो, म्हणून हायपोलिपिडॅमिक म्हणून अर्जुन सालीचे उज्ज्वल भविष्य असल्याचे सांगितले, तर ते सुरक्षित राहील.

 (अधिक पहा: उच्च कॉलेस्टरॉल उपचार )

आयुर्वेदिक वैद्यांनुसार, अर्जुन साल अन्य वनस्पतींबरोबर समायोजन उपचार म्हणून दिल्यास रक्तदाब राखून ठेवण्यात खूप उपयोगी आहे. रक्तदाब कमी करण्यात अर्जुन सालीची उपयोगितेची चाचणी करण्यासाठी अनेक संशोधन करण्यात आलेले आहेत आणि ते सूचित करतात की आयुर्वेदिक दावा शेवटी सत्यच असेल.

वैद्यकीय अभ्यासामध्ये, सीएचएफ ( कंजेस्टिव्ह हार्ट फेल्युर, उत्कृष्टपणें रक्त पंप करण्यास हृदयाची अक्षमता) असलेल्या 10 रुग्णांना 4 ग्रॅम अर्जुन सालीचे पूड, एका महिन्याच्या काळावधीतून दिवसातून दोनदा दिले गेले. एका महिन्याच्या शेवटी, श्वसनहीनता तसेच सिस्टॉलिक व डायस्टोलिक रक्तदाबाच्या लक्षणांमध्ये लक्षणीय घट आले होते.

तुमच्या शरीरप्रकाराप्रमाणें अर्जुन सालीचे पुडीची योग्य मात्रा जाणून घेण्यासाठी तुमच्या डॉक्टराशी तपासून घेणें आवश्यक आहे.

 (अधिक पहा: उच्च रक्तदाबावर उपचार)

प्राणीजनित आणि प्रयोगशाळा अभ्यासांचा दावा आहे की अर्जुन साल एक उत्कृष्ट हायपोग्लायसीमिक (रक्तशर्करा कमी करणारे) पदार्थ आहे. अभ्यास सुचवतात की अर्जुनाचे साल रक्तात ग्लूकोझ घेण्याचे प्रमाण वाढवते आणि ग्लूकोझ उत्पादनात निरत काही एंझायम्सना नियंत्रित करते. अशाप्रकारे रक्तातील ग्लुकोझ कमी होते.

तरीही, मानवी अभ्यासांच्या अभावामध्ये, माणसांवर मधुमेहरोधी प्रभावांबद्दल अधिक पुष्टी केली जाऊ शकत नाही.

 (अधिक पहा: मधुमेह उपचार)

प्राणिजनित अभ्यास दाखवतात की एरॅबिनोगॅलॅक्टॅन, अर्जुन झाडीच्या सालीमध्ये असलेले एक रासायनिक यौगिक खोकल्याच्या लक्षणांतून आराम मिळण्यात खूप प्रभावी आहे. पण, मानवी अभ्यासांच्या अभावामुळे, अर्जुन सालीच्या खोकल्यापासून आराम मिळणारे प्रभाव समजण्यासाठी आयुर्वेदिक वैद्याचा सल्ला घेणें सर्वोत्तम आहे. 

अर्जुन सालीवरील संशोधन एंटी कॉएगुलॅंट ( रक्ताचा थक्का बनण्यास थांबवणारे) म्हणून उपयोगी असू शकते. पुढे हे सुचवले गेले की हे साल प्लॅटलॅट जमा होणें ( शरिरात थक्का बनणार्र्या कोशिका जमणें) टाळू शकते किंवा काही चिन्हांबरोबर हस्तक्षेप करते, ज्याने रक्ताचा थक्का जमणें सुरू होते. तरीही, अर्जुन सालीच्या एंटीकॉएगुलॅंट प्रभावांची पुष्टी करण्यासाठी अधिक अभ्यासाची गरज आहे. 

आयुर्वेदामध्ये, हॅमोफीलिआ, वॉन विलेब्रॅंड रोग, असामान्य आणि आंतरिक झीज व रक्तस्राव नियमित होणारे, अत्यधिक मासिक धर्म आणि हॅमरेजसारख्या विकारांमध्ये खूप प्रभावी आहे.

आयुर्वेदिक वैद्यांनुसार, अर्जुनाचे साल एक उत्कृष्ट व्हॅसोकंस्ट्रिक्टर ( रक्तवाहिन्या संकृत करणारे) आहे, ज्यामुळे हेमरेजच्या वेळेस रक्ताच्या क्षतीमध्ये घट होते. तरीही, माणसांवर अर्जुन सालीच्या या प्रभावांना सिद्ध करण्यासाठी कोणतेही प्रमाणजन्य संशोधन नव्हे. 

प्राणिजनित अभ्यास दर्शवतात की अर्जुन सालीचे मॅथॅनॉल सार पोटातील म्युकस बॅरिअर बळकट करून गॅस्ट्रिक अल्सरचे गांभीर्य कमी करते. पण, माणसावर तत्सम प्रभावांची पुष्टी करण्यासाठी कोणतेही मानवी अभ्यास झालेले नाहीत. म्हणून, तुम्हाला पोटातील अल्सरचा त्रास असल्यास, कोणत्याही रूपात अर्जुनाचे साल घेण्यापूर्वी आयुर्वेदिक वैद्याला विचारणें बेहतर राहील. 

इजा किंवा ऑस्टिओपोरोसिससारख्या परिस्थितींमुळे अचानक बळ किंवा तणाव यामुळे हाडांत अस्थिभंग होऊ शकते. सामान्य उपचारविधेमध्ये हाडांचे पर्याय (तुटलेले हाड बरे करण्यासाठी वापरले जाणारे जैविक किंवा कृत्रिम पदार्थ) आणि विकास घटकांचा समावेश आहे. पण, विकास घटक खूप महाग असतात आणि त्याचे सहप्रभाव नसतात. आयुर्वेदिक वैद्य अस्थिभंग बरे करण्यासाठी अर्जुनाच्या सालीचे पेस्ट वापरतात. प्रयोगशाळा अभ्यासांचा दावा आहे की अर्जुन सालीचे सार हाडातील तंतू पुनर्निर्मित करण्यात खूप प्रभावी असतात. पण, मानवआधारित अभ्यासांच्या अभावामुळे, अर्जुन सालीचे उपचारक फायद्यांची पुष्टी करणें खूप अवघड आहे. 

अर्जुन सालीच्या एंटीऑक्सिडेंट क्षमतेची चाचणी करण्यासाठी अनेक अभ्यास करण्यात आलेले आहेत. प्रयोगशाळा आणि प्राणिजनित अभ्यास सुचवतात की अर्जुन साल दिल्याने यकृतातील सुपरऑक्साइड डिस्म्युटॅस, कॅटॅलेस, विटामिन ए, सी आणि ई  यांचे प्रमाण लक्षणीयरीत्या वाढते.

तरीही, मानवी शरिरावर अर्जुन झाडाच्या सालीची एंटीऑक्सिडेंट क्षमतेची चाचणी करण्यासाठी कोणतेही मानवी भ्यास झालेले नाहीत. 

स्टॅफिलोकॉकस ऑरस ( एक प्रकारचे जिवाणू)च्या विविध स्ट्रेंसविरोधात अर्जुन सालीचे एक्विअस आणि एसेटोन सार प्रभावी असल्याचे दिसून आले आहे, ज्यामध्ये सूक्ष्मजीवरोधी प्रतिरोधक व्हीआरएसए आणी एमआरएसए स्टॅफिलोकॉकस सामील आहे.

अजून एक अभ्यास सुचवते की विविध सूक्ष्मजीवरोधी असल्याऐवजी, अर्जुन सालीचे सार काही विशिष्ट जिवाणू ( ग्रॅम नॅगॅटिव्ह) विरुद्ध खूप शक्तिशाली असू शकते. मानवी अभ्यासांच्या अभावामध्ये, कोणत्याही वैद्यकीय परिस्थितीसाठी अर्जुन साल वापरण्यापूर्वी आयुर्वेदिक वैद्याशी तपासलेले बरे असते.