थकवा - Fatigue in Marathi

थकवा म्हणजे काय?

थकवा हा संत्रस्त करणारा किंवा अति थकवा जाणवणे आहे जो कदाचित आरामाने बरा जाऊ शकत नाही. आजारपण, अति दगदग किंवा झोप, आहार किंवा नियमित कार्यांमध्ये अडथळा यामुळे थकवा येतो. तो 6 महिन्यांपेक्षा कमी काळ टिकतो आणि सामान्यपणे विश्रांतीमध्ये सुधारतो. तीव्र थकवा विशिष्ट कारणाशिवाय होतो आणि 6 महिन्यांहून अधिक काळ टिकतो. मनोवैज्ञानिक अडथळा हा वारंवार थकवा किंवा क्रोनिक फॅटीग सिंड्रोमशी संबंधित असतो.

याची मुख्य चिन्हे आणि लक्षणे काय आहेत?

थकवाशी संबंधित असंख्य चिन्हे आणि लक्षणे आहेत, यांच्यात काही महत्वाचे आहेत जसे की:

• थकवा क्रॉनिक फॅटिग सिंड्रोम किंवा मायलजीक एन्सेफॅलोमायलिटिस (एमई) चे एक महत्त्वपूर्ण लक्षण आहे आणि याचे वर्णन पुढीलप्रमाणे आहे:
  • थकवा सुरू होण्याच्या अगोदर दैनिक क्रिया करण्याची क्षमता कमी होण्याची शक्यता असते.
  • दैनंदिन कार्यनंतर अति थकवा जो एमई च्या आधी अनुभवला जात नाही.
  • विश्रांती आणि झोप नंतर ही थकवा जात नाही.
  • थकवा आणि इतर लक्षणे जे मानसिक किंवा शारीरिक कार्या नंतर देखील काही दिवस टिकू शकतात.
• स्मरणशक्ती आणि विचार करण्यात  समस्या, एकाग्रतेमध्ये अडचण आणि भावनात्मक संवेदनशीलता वाढते.
• झोपेच्या पध्दतीत विकृती (जास्त झोप, झोपेची उणीव, झोपे मध्ये बदल).
• डोकेदुखी, चक्कर येणे आणि अस्पष्ट दृष्टी.
• स्नायू आणि संयुक्त वेदनासह उर्जेची कमतरता.
• सतत घसा दुखणे.
• पाचनमध्ये अडथळे (अधिक वाचा: अपचन उपचार).
• फ्लू सारखी लक्षणे.
• लिम्फ नोड्स वेदनादायक आणि निविदा असू शकतात.

याची मुख्य कारणं काय आहेत?

थकव्यासाठी जबाबदार विविध कारणे असू शकतात:

• वैद्यकीय परिस्थिती आणि आजार, जसे अशक्तपणा, तीव्र वेदना, गर्भधारणा, संक्रमण, शस्त्रक्रिया, थायरॉईडची परिस्थिती आणि क्षय रोग.
• कर्करोग आणि नैराश्यासारख्या इतर वैद्यकीय परिस्थितींसाठी घेतलेले उपचार
• मानसिक ताण, निराशा आणि चिंता.
• आहारविषयक सवयी आणि झोपेचच्या सवयी यासारख्या दैनिक कार्यांमध्ये अडथळा.

याचे निदान आणि उपचार कसे केले जातात?

थकव्याची विविध कारणे जाणण्यासाठी डॉक्टर विविध लॅब टेस्टस आणि इतर तपासणी करण्यास आदेश देतात. कोणत्याही निश्चित कारणांशिवाय थकवा निदान करण्यासाठी इतिहास आणि शारीरिक तपासणी महत्त्वपूर्ण असते.

• त्यासाठीचा इतिहासः
  • आक्रमक आणि लक्षणांचा कालावधी.
  • रोजची दिनचर्या, ट्रिगर, मागील रोग आणि उपचार इ.
• शारीरिक तपासणीमध्ये समाविष्ट आहे:
  • लिम्फ नोड्स तपासणे आणि पायाची सूजचे कारण तपासणे.
  • हृदयाचा ठोका आणि श्वासोच्छवासात असामान्यपणासाठी चेस्ट परीक्षा.
  • मज्जासंस्था आणि थायरॉईड ग्रंथीची परीक्षा.
• तपासणी आणि लॅब चाचण्यांमध्ये खालील समाविष्ट आहे:
  • रक्त तपासणी: पूर्ण रक्त गणना (सीबीसी), एरिथ्रोसाइट सेडीमेंटेशन रेट (ईएसआर) आणि थायरॉईड प्रोफाइल.
  • मूत्र चाचणी.
  • छातीचा एक्स-रे आणि इलेक्ट्रोकार्डियोग्राम (ईसीजी).
• थकवाच्या कारणास्तव इतर विशेष चाचण्या केल्या जातात.

उपचारात याचा समाविष्ट असू शकतो:

• थकव्यासाठी जबाबदार असणाऱ्या कारणांचा उपचार
  • कर्करोग, संक्रमण, नैराश्या, थायरॉईड समस्या इ. साठी औषधे.
• लक्षणे व्यवस्थापन
  • नियमित मध्यम व्यायाम.
  • लहान युनिटमध्ये कार्य विभाजित करणे.
  • काम करताना वारंवार ब्रेक घेणे.
  • एका वेळी लहान कार्ये करणे.
  • ध्यान आणि योगा.
  • पुरेशी विश्रांती आणि झोप.

1. American Academy of Family Physicians [Internet]. Leawood (KS); Fatigue: An Overview
2. Center for Disease Control and Prevention [internet], Atlanta (GA): US Department of Health and Human Services; Symptoms of ME/CFS
3. NHS Inform. Coping with fatigue. National health information service, Scotland. [internet].
4. NHS Inform. Chronic fatigue syndrome (CFS). National health information service, Scotland. [internet].
5. Better health channel. Department of Health and Human Services [internet]. State government of Victoria; Fatigue